تمامیت خواهان و سیاست تغییر نام‌ها

تغییر اسامی شهرها در ایران به تقلید از آتاتورک در دوران رضاخان و سپس بعد ازسال ۵۷، یکی از سیاست های مرکزگرایان تمامیت‌خواه برای تضعیف هویت ملیتها بوده است.

در دوران رضاخان با تقلید کورکورانه از ایده‌های آتاتورک با ادعای مدرن سازی و ساخت دولت-ملت جدید بر پایه یک زبان و یک قومیت و زبان واحد فعالیت های فاشیستی بسیار صورت گرفت.

رضازاده شفق در #فرهنگستان_زبان ، کار فارسی‌سازی نام شهرها و مکان‌هایی که نام غیر فارسی داشتند را در پیش گرفت. این کمیسیون زیر نظر شخص رضاشاه، بیش از ۱۰۷ عنوان جغرافیایی ابداع کرد که بر مناطق #تورک ، #کورد ، #عرب ، #تورکمن ، #کاسپین و بلوچها بیشترین هجمه صورت گرفت.

رضاخان در ۱۲ آذرماه ۱۳۰۹بصورت رسمی به این کار دستور داد و کار تغییر اسامی جهت یکسان سازی هویتی شروع شد و نام شهرهای دزآب، نَصرَت‌آباد و استراباد رسما به زاهدان، زابل و گرگان تغییر کرد.

سیاست تغییر نام اسامی اماکن جغرافیایی تا جایی پیش رفت که به دستور وی در دی‌ماه ۱۳۱۳ طبق بخشنامۀ رسمی وزارت امور خارجه وقت، نام پارس یا پرشیا نیز رسماً به ایران تغییر یافت.

در دی ماه ۱۳۱۳ طی بخشنامه‌ای اعلام شد: «چون مملکت ما به اسم #ایران خوانده می‌شود و سکنه آن ایرانی هستند، علتی ندارد که در ترجمه اروپایی ایران را «پرس» و ایرانی را «پرسان» بخوانند حال آنکه پرس یا پارس، یک قسمت از مملکت ایران است و ایران، هم نشانۀ عظمت و جلال ایران باستان و هم نشانۀ نژاد آریایی ماست.»!

دولت تمرکزگرای پهلوی برای اعمال قدرت در جغرافیای تحت سلطه اش که از تنوع قومی و فرهنگی برخوردار بود شعار #ناسیونالیسم_ایرانی خود را پیش می‌برد و به همین دلیل به صورت دستوری و بسیار شتابزده به تغییر اسامی محلی دست زد.

این شتابزدگی برخی اوقات کار را به جایی رسانده که در یک مکان جغرافیایی اسامی تاریخی جابه‌جا می‌شد؛ یعنی از نام یک مکان حذف و در جای دیگری همان نام به جای نام تاریخی دیگری به کار گرفته شد؛ برای نمونه به جای جرجان یا #گرگان که شهری کهن است نام گنبد قابوس جایگزین شد. این در حالی است که در همان حوزۀ جغرافیایی به جای شهر تاریخی و مهم استرآباد نام گرگان دوباره به کار گرفته شد.

در همین راستا از اسامی برخی از اماکن تاریخی و اسطوره‌ای که بر اساس تقسیمات جدید، آن اسامی در جغرافیای کنونی ایران وجود نداشت استفاده شد؛برای نمونه می‌توان به زابل اشاره کرد.

در دورۀ معاصر تا عصر پهلوی اول مکانی به این نام در ایران وجود نداشت و در عوض زابل و زابلستان نام مکان‌هایی در کشور افغانستان بود. از این رو در دورۀ پهلوی اول با هدف هویت سازی حسین‌آباد یا به عبارتی نَصرَ آباد بر اساس مصوبۀ فرهنگستان پهلوی به زابل تغییر نام یافت.

این در حالی است که نصرآباد قدمتی کمتر از دویست سال دارد و نام و نشانی نیز از #زابل تاریخی در خود ندارد (رزم آرا، فرهنگ جغرافیای ایران، ج ۸).

بنا به شهادت سفرنامه‌های شخصی رضاشاه شخصا نام جدیدی برای شهرها و مناطق کشور برمی‌گزید. از جمله این تغییرات، نام جدید ایالت خوزستان بود: «من در مرکز امر کردم این ایالت را به نام حقیقی و شریف خود یعنی خوزستان بخوانند و به تمام ادارات دستور دادم که ابداً این ولایت را عربستان ننویسند.»

تبدیل اسامی از محمره به خرمشهر، دزآب به #زاهدان، دزک به داورپناه، بارفروش به #بابل، پهره به #ایرانشهر، ناصری به #اهواز، انزلی به #پهلوی و #ارومیه به رضائیه، سیاه‌دهان به #تاکستان، خوار به #گرمسار، سخت‌سر به #رامسر، خلاصه نشده و در بسیاری از موارد لهجۀ نام‌ها نیز تغییر یافتند. مثلا شهر آراز به ارس، ساوالان به #سبلان و عبادان به #آبادان تبدیل شدند.

در برخی از موارد نیز معنای اسم شهر به فارسی ترجمه و به عنوان نام رسمی شهر برگزیده شد مانند تبدیل نام «بین گول» به «هزار برکه».

در پی تغییر اسامی شهرها و مناطق جغرافیایی رضاپالانی برای خود هویت جدیدی ساخت، او به پیشنهاد محمدعلی فروغی نام «پهلوی» را به عنوان فامیل خود برگزید و پس از آن نام بسیاری از شهرها را نیز با ترکیبی از پهلوی، سپه، شاه و رضا ساخت.

قهرمان میرزا سالور در واکنش به این تغییرات اسمی چنین نوشت: «در جایی که ناصرالدین شاه پنجاه سال سلطنت کرد فقط یک خیابان را ناصریه نامید و یک بند در شط العرب ناصری شد، اما این آدم در ظرف چهار سال نصف ایران و تهران را پهلوی، رضا و سپه اسم گذاشته است.»

پس از پهلوی بسیاری از این شهرها به نام‌های قبلی خود بازگشته و بخشی دیگر دوباره تغییر نام دادند.

در دوران جمهوری اسلامی بخصوص بر بلوچستان برای تغییر اسامی و تضعیف هویت ملی بلوچ بیشتر کارشد و عملا اکثریت اسامی بلوچی تغییر یافت.

جمهوری اسلامی در تضعیف هویت ملل کاملا براساس سیاستهای رضاخانی عمل کرده و نام خود را در فهرست حکومت‌های فاشیستی اضافه کرد.
نقل از سهاب