پژوهشگران «فعالیت امن» در این پست قوانین مربوط به حقوق متهم در بدو ورود به بازداشتگاه و برخی از راه‌کارهای قانونی مقابله با نقض حقوق فرد بازداشتی را شرح داده‌اند.

تجربه برخی از فعالانی که سابقه دستگیری داشته‌اند نشان می‌دهد داشتن دانش حقوقی به شما کمک می‌کند در مسیر مبارزه خود بتوانید مسئولان بازداشتگاه را برای نقض این قوانین پاسخگو کنید. اگر به شما اجازه تماس با بستگان‌تان را در ۴۸ ساعت اول ندادند، تلاش کنید از طریق هم‌بندی‌ها، سربازان وظیفه و نگهبانان، برای خانواده‌تان پیام بفرستید تا درباره وضعیت شما اطلاع‌رسانی کنند. به طور اکید توصیه می‌شود اطلاعات فعالیت‌های خود را در اختیار کسانی که به عنوان یک زندانی دیگر به شما نزدیک‌ می‌شوند و باب رفاقت را می‌گشایند، قرار ندهید. این یک شگرد قدیمی و نخ‌نما است که مامور را در هیئت زندانی کنار شما قرار دهند تا برای‌تان پرونده‌سازی کنند.

بیشتر بخوانید⬇️

فواید آگاهی از قوانین
آگاهی به حقوق خویش سبب می‌شود که اوراق بازجویی را به درستی و با اعتماد به نفس نوشته و موارد نقض قانون را در آن ثبت کنید. مثلا اگر برگه بازجویی را به شما دادند که آخرین دفاع را بنویسید، دچار اضطراب و تشویش نمی‌شوید که این آخرین دفاع چیست و علاوه بر آن می‌توانید زیر برگه همه موارد نقض قانون را بنویسید. این اظهارات در مسیر دادرسی، ممکن است سبب ایجاد پرسش در قضات و کارمندان متعهد شود و همچنین ممکن است در مراحل بالاتر رسیدگی، موجب اطلاع یافتن قضات از روندهای غیر انسانی و نقض دادنامه‌ای بشود که علیه شما صادر شده است.

نهادهای مسئول در بازداشتگاه‌ها
موسسات کیفری، شامل زندان و بازداشتگاه، محل نگهداری بازداشت‌شدگان هستند. بازداشتگاه، اولین مکانی است که فرد بازداشتی را به آن منتقل می‌کنند تا مراحل اولیه دادرسی کیفری، یعنی مرحله تحقیقات مقدماتی، به پایان برسد. پس از پایان تحقیقات مقدماتی، متهم آزاد شده و یا به زندان فرستاده می‌شود. مسئولان بازداشتگاه و زندان، باید به دو مرجع سازمان زندان‌ها (از طریق رییس زندان/بازداشتگاه) و دادسرای شهرستان (از طریق معاونت و یا قاضی اجرای احکام) پاسخگو باشند. این دو مرجع، یعنی سازمان زندان‌ها و دادسرا، مسئول نظارت بر رعایت قانون و حقوق بازداشت‌شدگان هستند.

کدام بازداشتگاه‌ها قانونی هستند؟
وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه و نیروی انتظامی بازداشتگاه‌های خاص خود را دارند که متهم ممکن است برای انجام تحقیقات مقدماتی در آنجا نگهداری شود. حبس در بازداشتگاه‌ها، ممکن است بنا به دستور بازپرس برای انجام تحقیقات مقدماتی باشد، اما گاهی در هنگام اوج‌گیری تظاهرات خیابانی و گسترده بودن دستگیری‌ها، واحدهای بسیج محلات هم افراد را در محل استقرار خود حبس می‌کنند و یا از مدارس و دیگر مکان‌های عمومی دیگر برای نگهداری بازداشت‌شدگان استفاده می‌کنند. به‌خاطر داشته باشید که این کار غیرقانونی است و تخلف به حساب می‌آید. تنها در بازداشتگاه‌هایی که زیر نظر سازمان زندان‌ها و تحت استانداردهای مقرر ساخته شده؛ می‌توانند با رعایت مقررات، افراد را حبس کنند.

مراحل قانونی پذیرش
بر اساس قوانین جمهوری اسلامی، هیچ متهمی نباید بدون برگه قرار کتبی معتبر در زندان یا بازداشتگاه پذیرش شود و اصول مذکور در ماده ۲ آیین نامه اجرایی سازمان زندان‌ها باید دقیقا در تمام مؤسسات کیفری به ویژه در بازداشتگاه‌ها رعایت شود. همچنین باید یک سامانه الکترونیکی، با دسترسی تعریف شده و متصل به سامانه جامع اطلاعات زندانیان ایران (سجازا)، جهت ثبت بر خط اطلاعات سجلی و قضایی بازداشت شدگان و ثبت رخدادها و داده‌های مرتبط با «پرونده وضعیت»، «پرونده رفتاری» و «پرونده نظارتی» پایه‌ریزی و به نحو مستمر فعال باشد.

قوانین تماس تلفنی و انگشت‌نگاری
مسئولان بازداشتگاه باید در اسرع وقت امکان تماس تلفنی متهم با خانواده و وکیل ذی سمت او را به صورت رایگان و شبانه روزی در ۴۸ ساعت اول، فراهم کنند. (ماده ۵۰ آ. د. کیفری) همچنین انگشت‌نگاری از «متهمان»، ممنوع است مگر این که از طریق شماره ملی یا راهکار مشابه مانند استفاده از روشهای نوین و مناسب و شیوه‌های مدرن مانند روش‌های الکترونیک و زیست سنجی (بیومتریک) احراز هویت ممکن نباشد. (موضوع تبصره ۱ ماده ۵۶ آیین نامه اجرایی سازمان)

قوانین بازرسی بدنی
بر اساس قوانین جمهوری اسلامی، بازرسی بدنی بدون لباس یا بازرسی مواضع داخلی بدن بازداشت شدگان ممنوع است. مگر در صورت ضرورت به تشخیص مسئول بخش پذیرش و مشروط به انجام آن در خلوت، بدون وجود دوربین و توسط کارکنان آموزش‌دیده همجنس و با رعایت اصول اخلاقی و موازین بهداشتی و تا حد امکان با استفاده از تجهیزات الکترونیکی. بنابراین زندانبان‌ها، قانونا حق ندارند شما را برهنه کنند و حق ندارند در چنین وضعیتی فیلم بگیرند. اگر چنین رفتاری صورت گرفت پیشنهاد می‌کنیم در برگه‌های بازجویی خود و همچنین در هنگام ارجاع به دادسرا و دادگاه این تخلف را به بازپرس و قاضی پرونده نیز اطلاع‌ دهید و پس از آزادی به مراجع انتظامی شکایت کنید.

قوانین مربوط به وسايل
در ابتدای ورود به بازداشتگاه، بعد از انجام بازرسی، وسایل ممنوع و اشیای قیمتی و وجه نقد ضمن عکسبرداری و تنظیم صورت جلسه و ثبت در سامانه، اخذ و سپس رسید وسایل و همچنین کارت اعتباری در اختیار فرد بازداشتی قرار می‌گیرد. همچنین باید اقلام ضروری فردی و بهداشتی مورد نیاز از قبیل لباس زیر، دو تخته پتوی مناسب، حوله مناسب دست و استحمام، مسواک و خمیردندان، شامپو و صابون، یک جفت دمپایی به صورت رایگان تحویل فرد بازداشتی شود. (موضوع ماده ۵۱، و تبصره یک ماده ۵۹ آیین نامه اجرایی سازمان)

قوانین مربوطه به سلامت
در آیین‌نامه سازمان زندان‌ها، بر لزوم غربالگری و احراز شرایط پزشکی فوری متهم در حین ورود به زندان از نظر جسمی و روانی تاکید شده است. همچنین پذیرش زندانی دارای بیماری حاد یا مجروح و مصدوم ممنوع است و مسئولان بازداشتگاه موظف هستند متهم را تا تثبیت شرایطش به مراکز درمانی اعزام کنند. در آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها حتی به مسئولین زندان‌ها این اجازه نیز داده شده که در شرایط حاد و اورژانسی، معطل اجازه واحد قضایی نشده بلکه ابتدا متهم را به مراکز درمانی داخل یا خارج از زندان جهت مراقبت و نگهداری‌های پزشکی فرستاده و در حین یا پس از آن، وضعیت وی را به مقام قضایی اطلاع بدهند.
➖➖➖➖➖
📷 Instagram (https://instagram.com/safe.activism)
💬SafeActivism (https://t.me/SafeActivism)