هلیل رود تنها حیات بخش حیات جازموریان

✍️محمد بلوچ

هلیل رود به طول سیصد و نود کیلومتر بعنوان بزرگترین رودخانه دایمی غرب اقلیم بلوچستان از بلندیهای شهرستان بافت در جنوب استان کرمان سرچشمه گرفته و پس از تامین آب دشتهای بسیار حاصلخیز جیرپت، کهنوج و رودبار جنوب بعنوان اصلی ترین شاهرگ حیاتی به تالاب جازموریان جریان پیدا میکند.

تالاب جازموریان با مساحت 3300 کیلومتر مربع در اثر فرونشست زمین در یکصد و پنجاه کیلومتری پهره ایجاد شده است و بزرگترین تالاب آب شیرین فلات ایران محسوب میگردد.

دشت‌های جیرپت، کهنوج و رودبار در غرب و دشت‌های پهره، بنپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در مرکز بلوچستان در محدودهٔ حوضهٔ آبریز این تالاب واقع‌ شده اند. بعضی از این دشت‌ها مانند دشت جیرپت و رودبار از مساعدترین نقاط فلات ایران برای کشت گیاهان گرمسیری به‌شمار می‌آیند.

جازموریان از ایام باستان منبع اصلی تامین علوفه بلوچستان مرکزی و حتی کرمان و فارس بوده است. اما با روی کار آمدن جمهوری اسلامی و عدم توجه به زیست بوم منطقه و بدون بررسیهای کارشناسی با بستن سدهای جیرپت، بافت و رابر بر هلیل رود، شاهرگ حیاتی جازموریان و سدهای کارواندر و بنپور بر رودخانه بنپور و تامین نشدن حق آبه جازموریان، آنرا به ورطه نابودی کشانیده و تبدیل به کانون گردو غبار در منطقه نموده است.

وجود هامون جازموریان در این نقطه جغرافیایی برای محیط زیست منطقه بسیار ارزشمند و حیاتی است. تنها راه زنده نگهداشتن جازموریان جریان همیشگی آب هلیل رود و رودخانه بنپور به آن می باشد.

بیش از دو دهه است که رژیم ایران قصد دارد با احداث طرح انتقال در سرچشمه‌های هلیل‌رود، آب این رودخانه را به شمال استان کرمان منتقل کند.
هدف از این انتقال هرچه که باشد مُهر تاییدی بر عدم توجه رژیم بر تغییرات اقلیمی و نابودی آگاهانه و خودخواسته محیط زیست منطقه می باشد.

با انتقال آب سرچشمه هلیل رود نه تنها جازموریان برای همیشه نابود خواهد شد، بلکه حاصلخیزترین دشتهای حوزه آبریز این هامون نیز به شوره زار و کانونهای ریزگرد تبدیل گشته و تبعات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی متعددی را برای مردم منطقه بهمراه خواهد داشت.

طبق آمار رسمی سازمان تحقیقات محیط زیست ایران از زمان احداث سد جیرپت بر روی هلیل رود و کاهش آب جازموریان، میزان نزولات جوی در منطقه نیز کاهش چشمگیری داشته است.
تالاب جازموریان باتوجه به وسعتی که دارد کریدر آب و هوایی خاصی را در منطقه ایجاد می‌کند. بادهایی که از طرف دریای بلوچستان به سمت تالاب جازموریان هدایت می شوند وقتی با رطوبت این تالاب بارور شدند، در ارتفاعات شمال غرب بلوچستان و جنوب کرمان در فصل تابستان موجب بارندگی می شوند.

با خشک شدن این تالاب سطح سفره های زیر زمینی منطقه نزول کرده که منجر به فرونشست زمین و بیابانزایی شدید خواهد شد.
پوشش گیاهی بکر و خاص این منطقه نیز از جمله شامل استبرق، کهور، گز و علی الخصوص درخت مقاوم اسکمبیل که علاوه بر حفظ رطوبت تالاب و در پی آن ایجاد هوای مطبوع در مناطق اطراف تالاب، عامل مهمی در مهار شنهای روان و ریزگردها هستند و همچنین پرندگان و آبزیان نادر و جانواران بومی تالاب هم در معرض نابودی قرار خواهند گرفت.
کشاورزی و دامداری مناطق رودبار جنوب، کهنوج، اسلام آباد و حتی دلگان و پهره با نابودی تالاب جازموریان نابود خواهند گشت.

این امر باعث بیکاری بیش از یک میلیون از اهالی رودبار زمین می شود. این افراد ناچار به ترک منطقه و مهاجرت به شهرهای اطراف خواهند شد که این امر خود باعث تشدید حاشیه نشینی در شهرهای بزرگتر شده و افزایش جرم و جنایت در منطقه را در پی خواهد داشت.

علاوه بر مشکلات فوق، پرواز ریزگردها زندگی را در شهرهای حتی دورتر مثل پهره نیز با مشکل روبرو خواهد کرد. افزایش میزان مرگ و میر ناشی از مشکلات تنفسی در مناطق حاشیه این تالاب در سالیان اخیر، زنگ خطری جدی بوده و لزوم احیای این تالاب و نقش آن در کنترل ریزگردها را بیش از بیش اثبات میکند.

این در حالی است که اگر تالاب جازموریان حال خوبی داشته باشد، می تواند به یکی از قطبهای گردشگری تبدیل شده و به کاهش مهاجرت، افزایش درآمد پایدار، رشد درآمد صیادی، جذب جمعیت پرندگان مهاجر برای حاصلخیزی خاک و تامین غذای ماهیان، مبارزه با هجوم ملخها و… منجر شود و این تنها با جریان شریان اصلی و دایمی تالاب مذکور و تامین حق آبه آن مقدور می‌باشد.

انتقال آب هلیل رود به کرمان هیچ توجیه علمی، اقتصادی، زیستی و اجتماعی نداشته و تنها دست آورد آن برای رژیم نابودی یکی از بکرترین مناطق و اجتماع بومی و سنتی منطقه و تشدید بیابانزایی و نابودی حیات وحش رودبارزمین خواهد بود. این عمل مصداق جنایت علیه بشریت بوده و به شدت محکوم میگردد.