مثلث بی آبی بلوچستان

در سال های اخیر شاهد بارش های سیل آسا در اقلیم بلوچستان بودیم که خسارات وارده به مناطق مسکونی همچنان شاهد خوبی بر این مدعا است. 

علیرغم این بارشها در مناطق جنوب شرق ایران خصوصا بلوچستان مثلث تشنگی و خشکسالی شکل گرفته است: 

“هیرمند، دشتیاری و جازموزیان” سه ضلع این مثلث هستند که اتفاقا نقاط کانونی کشاورزی و دامداری اقلیم بلوچستان میباشند. 

مهم ترین عامل شکل گیری این مثلث که  تاثیرات مخربی به اکوسیستم زیست محیطی بلوچستان دارد بی تدبیری و اهمال کاری در سدسازی و عدم اراده مهار روان آبها از سوی دولتمردان می باشد. 

در این نوشتار به علت بحران و راهکار عملی می پردازم تا شاید دولت بی تدبیر فعلی (حسن روحانی) بداند خیانت به مردم بلوچ شاخ و دم ندارد. 

“هیرمند” :

سد کمالخان اگرچه موجب نگرانی مردم‌ بلوچ در استان بلوچستان و سیستان شده است اما باعث شد اهمال کاری رژیم جمهوری اسلامی در حق کشاورزان روشن‌تر شود.

کسانی که امروز خشکسالی هیرمند را به بند کمالخان نسبت می هند چرا تا پیش از افتتاح سد کاری نکردند؟

پروژه چاه های ژرف اگر چه می تواند موجب رفع بخشی از نگرانی شود ولی  قطعا تنش آبی دو سوی مرز را افزایش میدهد. تلخ تر اینکه دستگاه دیپلماسی برای رفع معضل اقدامی انجام نمی دهد که جای بسی تاسف است. 

یکی از عوامل شکل گیری تنش آبی ایران و افغانستان نبود دیالوگ محترمانه از سوی دولت حسن روحانی است. چرایی اظهارات تند اشرف غنی را در واکنش قبلی روحانی در زمان اعلام ساخت سد کمالخان توسط اشرف غنی باید جستجو کرد. 

چنانچه دولت در سالهای قبل به صورت رسمی و براساس موازین بین الملل  حقابه هیرمند را بررسی مجدد و احیا می نمود امروز این مسئله موجب نگرانی عمیق مردم‌ بلوچ و ساکنین شمال بلوچستان (سیستان) نبود. 

از طرفی شاهد عزم دولتمردان برای‌رفع این موضوع نیستیم. 

“دشتیاری” 

سد زیردان با هدف مهار روان آبها و تقویت منابع آب زیرزمینی احداث شد. کشاورزان نیز چشم انتظار آب کافی جهت شرب و زراعت هستند ولی کانال ها و شبکه پایین دست برای بهره برداری به درستی اجرا‌ نشده است و در کمال حسرت شاهد تبخیر آب ذخیره‌ شده هستیم. 

مردم دشتیاری همچنان منبع آب مناسبی ندارند. هوٹگ ها تنها منبع تامین آب شرب انسانی و حیوانی است. وزارت نیرو وعده هایی را مطرح کرده است اما تا عملی شدن این وعده ها جمعیت قابل توجهی ناچار به مهاجرت و سکونت در حواشی شهرهای بزرگ هستند. 

“جازموریان” 

جازموریان بزرگترین منبع تامین آب کشاورزان و دامداران در منطقه رودبار (جنوب کرمان) و غرب بلوچستان است که بخشی از مردم بلوچ هرمزگان نیز از آن بهره می برند. 

متاسفانه باز هم معضل احداث سدهای متعدد در مسیر هلیل رود اصلی ترین تامین کننده تنها تالاب آب شیرین جنوب ایران هستیم. در طرح های کلان استان کرمان هلیل رود را به سه قشر یا صنف اختصاص داده اند:

1_ صنعت 

2_تامین آب ویلاهای هفت باغ علوی ماهان 

 3_حقابه اندک برای صاحبان اصلی هلیل که سابقه بهره برداری آنها از هلیل رود  ریشه در تمدن جیرفت و کنار صندل دارد.

به همین مقدار نیز بسنده نشده است؛ قصد دارند سرچمشه های هلیل را به سمت مناطق مرتفع کرمان هدایت کنند که حکایت آب را سربالا بردن است.

 شک نداریم‌ سرنوشت هلیل همچون  زاینده رود خواهد شد که پس از هدایت سرچشمه آن آب زاینده رود که در طول تاریخ جاری بود خشکید. 

گویا خشکاندن تالاب هایی که فرصت های بی نظیر گردشگری و زیست محیطی هستند، راهبرد اصلی وزارت نیرو است. 

مثلث خشکسالی و تشنگی بلوچستان  عوارض تلخی به همراه داشته و دارد. 

افزایش توفان با گرد و خاک 

نابودی دامداری و کشاورزی در استان به گواه ساکنین جاز هزاران نفر شتر و گله های گوسفند مردم بخشی از اکوسیستم  تالاب جاز بود که اینک نابود شده است. معدود عشایر بلوچ لبانشان همچون جاز خشکیده است اما خاک وطن را ترک نکرده اند. فصل بهار در جازموریان‌ با خیل پرندگان مهاجر از سیبری تماشایی است. 

کنشگران بلوچ معتقدند اهمال کاری در خشکاندن منطقه با هدف کوچاندن مردم‌ بومی و عشایر بلوچ است که تاکنون سنت ها و اصالت تمدنی خویش را حفظ کرده اند. مردم‌ بلوچ از نهادهای بین المللی‌ در مقابل اینگونه سیاست های خشکاندن منابع آبی اقلیم بلوچستان، خواستار پیگیری و کمک هستند. 

✍️محسن بلوچ 

فعال حقوق بشر