بازنشر

گزارش سالانه وضعیت حقوق بشر بلوچستان در سال ٢٠٢۴

به گزارش رسانک، آمار جمع آوری شده در سال ٢٠٢۴ توسط مجموعه خبری_تحلیلی رَسانْک نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران همچون سال‌های گذشته حقوق شهروندان بلوچ را در بسیاری از موارد نقض کرده که در این رابطه مراجع قضایی و نهادهای امنیتی نقش پررنگی داشته‌اند.

اعدام‌ها:

نگاهی اجمالی به آمار اعدام زندانیان بلوچ نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران از اعدام تحت عنوان یک ابزار سرکوب سیستماتیک استفاده می‌کند کما اینکه در سال ۲۰۲۴ دستکم ۱۱۱ زندانی بلوچ با اتهامات گوناگون در ۲۳ شهر مختلف ایران که زندان‌های زاهدان با ۲۷ و یزد و بیرجند به ترتیب با ۱۴ و ۱۳ مورد بیشترین تعداد اجرای حکم غیرانسانی اعدام را داشته‌اند، اعدام شده‌اند که در بین این زندانیان دستکم دو نفر از آنها بدون مدارک هویتی مانند شناسنامه بودند و یک نفر نیز دارای مشکل اعصاب و روان و دارنده کارت قرمز نیز وجود دارد. آمار زندانیان بلوچ‌ اعدام‌شده نشان می‌دهد که در سه ماهه آخر این سال شمار اجرای احکام به شدت افزایش یافته و به ۵۱ نفر بطوریکه ماه دسامبر با اعدام شدن ۲۲ نفر از زندانیان، بلوچ بالاترین تعداد اعدام در طول سال را به خود اختصاص داده است. همچنین در این سال از میان ۱۱۱ نفر اعدام‌شده، ۸۳ نفر با اتهامات مرتبط به «مواد مخدر»، ۲۵ نفر با اتهام «قتل» اعدام شده‌اند و اتهام ۳ مورد نیز نامعلوم مانده است.

کشته و زخمی‌شدگان بلوچ در پی اقدامات نیروهای نظامی:

بر اساس مجموع گزارش های جمع آوری شده در سال ٢٠۲۴، تیراندازی های مستقیم و بدون ضابطه، یورش به منازل از طریق شلیک آرپی‌جی یا انفجار نارنجک، تعقیب و گریز خودروها که منجر به حادثه جاده‌ای شده و همچنین انفجار مین کار گذاشته‌شده توسط نیروهای نظامی باعث کشته و زخمی شدن دستکم ۲۰۸ شهروند بلوچ در نقاط مختلف شده است. در بین این موارد ۱۱۵ نفر جان خود را از دست داده و ۹۳ نفر نیز زخمی شده‌اند که در میان افراد کشته‌شده ۱۳ کودک و ۴ زن نیز وجود دارد و در میان مجروح‌شدگان ۲۰ کودک و ۱۲ زن ثبت شده است. در این سال ۵ مورد حمله به منازل مسکونی شهروندان نیز مستند شده که بیشتر کودکان و زنان در این حملات که به دو صورت زمینی و هوایی انجام شده، کشته و زخمی شده‌اند. لازم به اشاره است که در ۷ مورد انفجار مین هم ۱۴ نفر کشته و زخمی شده‌اند که در میان آنها ۹ نفر جان خود را از دست داده و ۵ نفر نیز مجروح شده‌اند. همچنین در سال ۲۰۲۴ نیروهای نظامی در بسیاری از موارد اقدام به تعقیب و گریز خودروها کرده‌اند که ۱۶ مورد آن منجر به حادثه و تلفات جانی شده است. آمار کلی کشته شدگان سال ۲۰۲۴، با توجه به موارد احراز شده نسبت به سال قبل‌تر از آن ۷۳/۳۴ درصد افزایش داشته است. همچنین کشته شدگان ۴۳/۷۵ درصد و شمار مجروحین با ۱۳۲/۵۰ درصد فزونی نسبت به زمان مشابه سال قبل داشته‌اند که نقض آشکار قانون بکارگیری سلاح در بلوچستان، توسط نیروهای نظامی و امنیتی را نشان می‌دهد.

افراد کشته و مجروح‌شده در پی حملات «افراد مسلح ناشناس»:

بر اساس گزارش های جمع‌آوری شده در سال ۲۰۲۴ دستکم ۴۶۹ شهروند بلوچ مورد حمله مسلحانه افراد ناشناس قرار گرفته اند که در بین آنها ۲۸۴ نفر کشته و ۱۸۵ نفر زخمی شده‌اند. در بین این افراد دستکم ۴۷ کودک و زن نیز وجود دارد که در بین آنها ۱۷ کودک کشته،‌ ۱۴ تن مجروح و ۹ زن کشته و ۷ تن دیگر مجروح شده است. گرچه ممکن است بسیاری از این کشتارها مربوط به اختلافات شخصی باشد اما عدم توانایی و یا به عبارتی دیگر عدم اراده نهادهای امنیتی برای بازداشت خاطیان و پیگیری جدی پرونده‌های این قتل‌ها و کاستن شمار تلفات این پدیده، گمان‌ها را برای بسیاری از فعالان به سمت مسئله سیستماتیک بودن این نوع قتل‌ها متوجه کرده است.

سوختبران:

سوختبری از معدود کارهایی است که بسیاری از شهروندان بلوچ در نقاط مختلف بلوچستان بدلیل نبود شغل مناسب و پایدار ناچاراً به آن روی آورده اند که گاهاً خطراتی همچون تصادف و واژگونی خودرو، تیراندازی مستقیم نیروهای نظامی و امنیتی و حوادث طبیعی جان آنها را تهدید می کند. بر اساس گزارش‌های جمع‌آوری شده از ابتدای سال ۲۰۲۴ تا پایان آن در مجموع دستکم ۴۷۹ سوختبر در پی حوادث جاده‌ای، تیراندازی نیروهای نظامی، حمله افراد مسلح ناشناس، انفجار مین، آتش سوزی و غرق شدن کشته و زخمی شده‌اند که در بین آنها ۲۵۳ تن جان باخته و ۲۲۶ نفر مجروح شده‌اند. در تیراندازی، تعقیب و گریز و ضرب و جرح توسط نیروهای نظامی جمعا ۱۳۶ نفر کشته و زخمی شده‌اند که در بین آنها ۶۳ نفر جان خود را از دست داده و ۷۵ نفر نیز زخمی شده که دو مورد از جراحت‌ها با تیراندازی نیروهای نظامی پاکستانی صورت گرفته است. در حملات و تیراندازی‌های افراد مسلح ناشناس و سارقان نیز ۳ سوختبر کشته و ۷ تن زخمی شده‌اند. در این سال دستکم ۲ سوختبر در حین سوختبری غرق شده است.

در آتش‌سوزی‌های رخ داده هم ۳ نفر جان باخته و ۷ نفر با سوختگی مواجه شده‌اند.

تخریب منازل شهروندان بلوچ:

تخریب منازل مسکونی شهروندان بلوچ و یا تصرف زمین‌های آبا و اجدادی آنها در نقاط مختلف بلوچستان از سال‌های دور وجود داشته ولی با توجه به طرح‌ها حاکمیت طی سال‌های اخیر برای سرکوب و کنترل اعتراضات مردم در بلوچستان و همچنین یکسان‌سازی ملی و حذف هویت‌های دیگر ملل که نقض آشکار حقوق بشر می‌باشد، افزایش یافته است. در طول سال ۲۰۲۴ نهادهای نظامی مانند سپاه پاسداران و ارگان‌های حکومتی از جمله بنیاد مسکن، منابع طبیعی و شهرداری دستکم ۳۶ مورد تخریب منازل شهروندان بلوچ و محل عبادت اهل سنت را در اجرا کرده‌اند که شهرهای زاهدان و چابهار هر کدام با ۱۷ مورد بیشترین تخریب را داشته و یک مورد آتش زدن منزل در دلگان و یک مورد تخریب مسجد اهل سنت در بم نیز ثبت شده است. مقایسه آمار تخریب منازل در سال ۲۰۲۴ توسط نهادهای حکومتی نسبت به سال ۲۰۲۳ که ۲۱ مورد ثبت شده بود افزایش ۷۱.۴۳ درصدی را نشان می‌دهد.

مرگ زندانیان بلوچ در زندان‌ها:

بر اساس گزارش‌های ثبت شده در سال ۲۰۲۴ مجموعا دستکم شش زندانی و بازداشتی بلوچ در دو زندان زاهدان و زابل و یک مورد نیز در بازداشتگاه اداره «مبارزه با مواد مخدر» زاهدان جان خود را از دست داده‌اند. پنج مورد از مرگ زندانیان زندان‌های زاهدان و زابل مربوط به قصور پزشکی و عدم رسیدگی به موقع و مناسب توسط مسئولان زندان‌ها بوده که سه مورد آن در زندان زاهدان و دو مورد در زندان زابل رخ داده است. در بازداشتگاه اداره مبارزه با مواد مخدر زاهدان نیز یک نفر بر اثر شکنجه شدید توسط ماموران به قتل رسیده است. همچنین یک زندانی در زندان زابل جان خود را از دست داده که علت آن برای مجموعه رسانک محرز نگشته است.

احضار و بازجویی شهروندان بلوچ:

در طول سال ۲۰۲۴ موارد متعددی از این احضارها را ثبت و مستندسازی شده است. این گزارش‌ها نشان می‌دهند که احضارهای تلفنی ابزاری برای اعمال فشار علیه فعالان و شهروندان بلوچ است که به شکلی هدفمند برای ایجاد فضای رعب و وحشت در جامعه بلوچ طراحی شده است. بر اساس گزارش‌های ثبت‌شده در این سال دستکم ۳۸ مورد احضار شهروندان و فعالان بلوچ رخ داده که ۳۲ مورد آن در زاهدان و هر کدام از شهرهای خاش، زابل، سراوان، ایرانشهر، تفتان و راسک با یک مورد مستندسازی شده‌اند. احضارهای تلفنی توسط نهادهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی که اغلب بدون رعایت اصول قانونی و حقوق بشری انجام می‌شود، یکی از مصادیق بارز نقض حقوق شهروندان بلوچ است. این اقدامات که با تهدید، فشار و ارعاب همراه است، نه تنها موجب تضعیف اعتماد عمومی به سیستم قضایی و امنیتی شده، بلکه به تشدید سرکوب و تبعیض علیه جامعه بلوچ منجر شده است.

بازداشت شهروندان بلوچ:

بازداشت‌های غیرقانونی شهروندان بلوچ توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۴ ابعاد گسترده‌ای داشته و به یکی از مصادیق آشکار نقض حقوق بشر تبدیل شده است. مجموعه رسانک طی این سال، بازداشت حداقل ۳۶۴ نفر را مستندسازی کرده است که در میان آن‌ها موارد متعددی از رفتارهای غیرقانونی و سرکوبگرانه مشاهده می‌شود. از میان بازداشت‌شدگان، دست‌کم ۵ نفر زن که دو نفر از آنها زیر هجده سال سن داشته‌اند وجود دارد. همچنین ۱۸ نفر پسر زیر ۱۸ سال سن نیز بازداشت شده‌اند. علاوه بر این ۱۷ نفر از افراد بازداشت‌شده، بدون شناسنامه بوده‌اند که این مسئله، شرایط پیچیده‌تری را برای آن‌ها ایجاد کرده است.

وضعیت اشتغال کارگران بلوچ:

نبود شغل پایدار و فقدان فرصت‌های شغلی در بلوچستان، یکی از چالش‌های اساسی برای شهروندان بلوچ به شمار می‌رود. نبود صنایع بزرگ، کم‌توجهی دولت به توسعه زیرساخت‌ها و سیاست‌های ناعادلانه اقتصادی موجب شده است که بسیاری از شهروندان بلوچ برای تأمین معیشت خود به استان‌های دیگر ایران سفر کنند و در شرایط سخت و ناعادلانه‌ای به کارگری بپردازند. این کارگران که اغلب در مشاغل سخت و کم‌درآمد فعالیت می‌کنند، معمولاً از حداقل امکانات رفاهی و قانونی مانند بیمه برخوردار نیستند. بر اساس مستندات جمع‌آوری‌شده، در سال ۲۰۲۴، حداقل ۶۲ کارگر بلوچ در بلوچستان و سایر استان‌های ایران بر اثر حوادث مختلف کشته یا زخمی شده‌اند.
جزئیات این حوادث به شرح زیر است:
فقدان ایمنی کار: ۱۴ مورد (۱۱ نفر کشته و ۳ نفر زخمی)
تصادفات جاده‌ای: ۳۲ مورد (۵ نفر کشته و ۲۷ نفر زخمی)
آتش‌سوزی: ۷ مورد (۳ نفر کشته و ۴ نفر زخمی)
خفگی بر اثر نبود اکسیژن: ۱ نفر جان‌باخته

برق گرفتگی: ۲ نفر جان‌باخته
بیماری: ۱ نفر جان باخته
خشونت کارفرما: ۱ نفر دچار مصدومیت شده است.
حوادث گازگرفتگی و مسمومیت: ۴ مورد (۳ نفر کشته و ۱ نفر زخمی)
این آمار نشان‌دهنده سطح بالای خطرات و عدم ایمنی در محیط کار برای کارگران بلوچ است که اغلب در شرایط کاری دشوار و بدون حمایت‌های قانونی فعالیت می‌کنند.

کودکان بلوچ:

کودکان بلوچ در جمهوری اسلامی ایران به‌طور سیستماتیک با نقض گسترده حقوق اساسی خود مواجه هستند. این نقض حقوق، نتیجه مجموعه‌ای از تبعیض‌ها، بی‌توجهی‌ها و سیاست‌هایی است که در طول سال‌ها علیه ملت بلوچ اعمال شده است. گزارش‌های مستندشده سال ۲۰۲۴ توسط رسانک نشان می‌دهد که دستکم ۴۲ کودک بلوچ از عمر یک روزه تا هفده ساله به دلایل مختلف جان خود را از دست داده‌اند. از مواردی که موجب مرگ کودکان شده‌اند می‌توان به قصور پزشکی، نبود پزشک متخصص، گزیدگی حشرات و حمله حیوانات، خودکشی، سقوط از ارتفاع، مفقودی و جان باختن، تیراندازی، مسمومیت و گازگرفتگی، آتش‌سوزی و غرق شدن نام برد.

افراد غرق‌شده و آمار آنها در سال ۲۰۲۴:

در سال ۲۰۲۴، بر اساس گزارش‌های ثبت‌شده توسط رسانک، ۹۰ نفر به دلیل غرق شدن در مناطق مختلف بلوچستان جان خود را از دست داده‌اند. از میان این افراد، ۵۴ نفر کودک، یک نفر زن ۱۹ ساله و ۵ نفر غیربلوچ بوده‌اند. این موارد در محل‌هایی همچون هوتگ‌ها، سیلاب‌ها، رودخانه‌ها، دریا، سدها، استخرها و چاه‌نیمه‌ها رخ داده است. نبود مکان‌های تفریحی و سرگرمی مناسب برای کودکان و شهروندان بلوچ، به‌ویژه در فصل گرما، بسیاری از آن‌ها را به سمت رودخانه‌ها و مکان‌های دارای آب جهت آبتنی سوق می‌دهد. عدم آشنایی با فنون شنا و نبود مراکز آموزشی جهت یادگیری این فن، به‌همراه ناآگاهی از عمق آب‌ها، از عوامل اصلی این حوادث محسوب می‌شوند. علاوه بر این، سیلاب‌های غافلگیرکننده نیز جان بسیاری از افرادی را می‌گیرد که به دلیل نبود پل‌های مواصلاتی مجبور به عبور از رودخانه‌ها در مواقع بارانی هستند.