نگهداری چشم مصنوعی شهر سوخته در قوطی کبریت؛ واکنش مقام‌های میراث‌فرهنگی استان به افشای وضعیت نابسامان این اثر تاریخی

به‌ گزارش رسانک، امروز چهارشنبه ۱۴ آبان ماه ۱۴۰۴، پس از انتشار گزارش درباره نگهداری «چشم مصنوعی شهر سوخته» در قوطی کبریت و هشدار باستان‌شناسان نسبت به خطر نابودی این اثر تاریخی، مقام‌های میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با رسانه‌های حکومتی به این موضوع واکنش نشان دادند و تلاش کردند تا وضعیت نامناسب نگهداری این اثر را انکار کنند.

مجتبی سعادتیان، معاون میراث‌فرهنگی استان سیستان و بلوچستان، در واکنش به گزارش‌های منتشرشده، مدعی شد که چشم مصنوعی شهر سوخته یکی از آثار ارزشمند موزه منطقه‌ای جنوب شرق کشور است و تمامی اقدامات فنی و حفاظتی برای صیانت از آن انجام گرفته است. او افزود که گزارش‌های فنی وضعیت نگهداری این اثر را مطلوب نشان می‌دهد.

سعادتیان همچنین ادعا کرد که محتوای کلیپ منتشرشده در گزارش‌های رسانه‌ها مربوط به بیش از یک دهه قبل و تنها درباره «مولاژ» یا نمونه مشابه این چشم بوده است. به گفته‌ او، «شیء اصلی هرگز از مخزن موزه خارج نشده و فقط مولاژ آن برای نمایش آموزشی به یکی از نمایشگاه‌ها انتقال یافته بود.»

این اظهارات در حالی مطرح شده که «سیدمنصور سیدسجادی»، سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی شهر سوخته، در گفت‌وگویی صریح اعلام کرده بود که چشم اصلی در شرایطی کاملاً غیراستاندارد نگهداری می‌شود و در حال حاضر در «قوطی کبریت» و در جیب یکی از کارکنان میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان قرار دارد. او توضیح داده بود که وقتی علت این اقدام را جویا شده‌اند، آن کارمند گفته است: «از ترس گم شدن اثر، آن را با خود نگه می‌دارم.» سیدسجادی افزوده بود که طی چهار سال گذشته بارها درخواست انتقال این اثر به موزه ملی را داده، اما هیچ پاسخی از سوی مقام‌های مسئول دریافت نکرده است.

تضاد آشکار میان سخنان مقام‌های رسمی و هشدارهای باستان‌شناسان، نگرانی‌ها را نسبت به وضعیت واقعی این چشم پنج‌هزارساله افزایش داده است. این اثر که به عنوان قدیمی‌ترین چشم مصنوعی شناخته‌شده در جهان ارزش علمی و فرهنگی بالایی دارد، اکنون به نمادی از بی‌توجهی و سوء‌مدیریت در حوزه میراث‌فرهنگی ایران تبدیل شده است.

لازم به ذکر است که سال ۱۳۸۵ مصادف با ۲۰۰۶ میلادی باستان شناس ها در جریان کاوش‌های باستان شناختی خود در شهر سوخته به اسکلت زنی دست یافتند که در سن ۲۵ تا ۳۰ سالگی در گور باستانی شماره ۶۷۰۵ شهر سوخته دفن شده بود. باستان شناس ها با بررسی این اسکلت متوجه شدند که در حدقه چشم چپ این زن، یک چشم مصنوعی ساخته شده از مواد طبیعی و ترکیبی قرار داده شده است و تایید این موضوع یک انقلاب باستان شناختی در جهان ایجاد کرد.